Onze immense invloed op ‘virus’ besmetting en verspreiding

Het vlindereffect

Nog nooit in ons leven is de invloed van eenieder op de ontwikkeling van onze samenleving zo groot geweest als in de huidige crisistijd met het coronavirus. We realiseren ons dat we zijn terechtgekomen in een periode van kritische instabiliteit met grote onzekerheid over de toekomst. Een periode waarin we zonder twijfel onze verantwoordelijkheid dienen te nemen omdat ieders bijdrage ertoe doet. Het is van vitaal belang dat we de betekenis van onze invloed goed inzien. Juist in een tijd van kritische instabiliteit en onzekerheid hebben we invloed op de ontwikkelingen, veel meer dan in stabiele tijden in een evenwichtstoestand. In de huidige ‘ver van evenwicht’ toestand leven we op de rand van chaos en orde, een toestand waarin er uiterste gevoeligheid is voor elke verandering in het netwerk. Een ogenschijnlijk klein verschil in het begin van een instabiele periode kan door deze hypergevoeligheid en niet-lineaire ontwikkelingsdynamiek tot enorme gevolgen in een later stadium leiden. Dit wordt het ‘vlindereffect’ genoemd: een vleugelbeweging van een vlinder aan de ene kant van de aarde kan later aan de andere kant tot een enorme storm leiden (Lorenz). Onze immense invloed beperkt zich niet alleen tot de kritieke instabiele fase met het coronavirus. Ook kunnen we een enorme invloed uitoefenen in de fase die hierna komt: een fase waarin we een omslag kunnen maken in onze evolutionaire ontwikkeling. In dit eerste deel van het blogartikel richt in me op effecten in de crisisfase: onze immense invloed op ‘virus’ besmetting en verspreiding (deel 1).

Invloed op coronavirus

Onze houding en gedrag maken het verschil hoe we door en uit de crisis komen. We zien de effecten in de curve van het aantal besmette mensen die in het verloop van de tijd zijn opgenomen op de afdelingen Intensive Care van ziekenhuizen. Naast het streven om de oppervlakte onder de curve zo klein mogelijk te houden proberen we de curve ook zoveel als mogelijk af te vlakken. Dit in de hoop dat de medische capaciteit voldoende is om alle ernstig zieken de intensieve behandeling te bieden die nodig is. Dankzij de transparante informatie kunnen we de gevolgen van onze houding en gedrag in de crisis goed volgen. We ervaren dat we merkbaar bijdragen aan de afname van de verspreiding van het coronavirus. We zijn ons bewust van de rol die we spelen in het voorkomen van besmetting en in het onderbreken van cascades van verspreiding. Vergelijk dit maar eens met de mate van verspreiding die we zouden kunnen bewerkstelligen als we ons niet aan de gedragsregels ten aanzien van fysieke afstand houden. Binnen een paar dagen zouden we met het virus besmet zijn en een groot aantal andere mensen direct en via anderen besmetten. Het ogenschijnlijk kleine verschil dat iemand kan teweegbrengen wordt door onze sterke verbondenheid in de instabiele netwerken snel en flink uitvergroot door cascades. Denk aan de genoemde hypergevoelige ‘ver uit evenwicht’ toestand en de niet-lineaire ontwikkelingsdynamiek van netwerken in kritische instabiele tijd.

Invloed op angst en eenzaamheid

In deze kritisch instabiele periode hebben we niet alleen te maken met de verspreiding van het coronavirus. Door de onzekerheid zijn er sterke angstgevoelens die als een virus door de sociale netwerken gaan. De emotionele besmetting komt doordat mensen elkaar nadoen waardoor ze ook elkaars innerlijke gevoelens kunnen overnemen. Veelal gebeurt dit onbewust. Wanneer je zelf angstgevoelens hebt, ben je meer ontvankelijk voor de angst van anderen. Je hebt dus niet alleen last van je eigen angst maar ook van die van anderen. En jouw angstgevoelens worden weer doorgegeven aan anderen. Uit onderzoek blijkt dat deze verspreiding van angst doorwerkt tot de contacten van je contacten van je contacten, de zogenoemde ‘drie-stappen-van-invloedregel’ (Christakis & Fowler). Dit blijkt ook van toepassing te zijn op eenzaamheid, het gevoel om niet-verbonden met anderen te zijn. Eenzaamheid en kwetsbaarheid worden in de hand gewerkt door de fysieke afstand die we tot elkaar moeten houden. Terecht is er door koning Willem-Alexander aandacht gevraagd voor dit eenzaamheidsvirus. Net als bij de besmetting en verspreiding van het coronavirus heeft elk van ons de mogelijkheid om zelf niet emotioneel besmet te raken en cascades van negatieve gevoelens te onderbreken. Zoals het uitdoven van een golf op een wateroppervlak, zo ben je ook in staat om de verspreiding van angst en eenzaamheid in je netwerken te stoppen. Denk aan de initiatieven op het gebied van persoonlijke reflectie en meditatie, platforms voor online verbindingen en sociale aandacht voor ouderen en alleenstaande mensen.

Onze immense invloed op ‘virus’

We hebben in deze tijd dus te maken met het gevaar van besmetting en verspreiding van meerdere ‘virussen’. Naast het coronavirus gaat het om het virus van gevoelens als angst en eenzaamheid. Al deze virussen kunnen als een golf door onze sociale netwerken razen. Onze invloed om de cascades te beïnvloeden en uiteindelijk te doven is immens. Hoe meer we ons hiervan bewust zijn en op onszelf passen, des te meer kunnen we voor andere mensen betekenen. Met dit blogartikel wil ik hierop de aandacht vestigen: jouw houding, gedrag en bijdrage doen ertoe voor een gunstig verloop van de corona crisis. En onze immense invloed rijkt nog verder, namelijk tot in de fase die hierna komt: een fase waarin we een omslag kunnen maken in de evolutionaire ontwikkeling van onze samenleving. In het volgend blogartikel wil ik hierop ingaan: onze immense invloed op evolutionaire omslag (deel 2).

Voor nadere informatie over transformatie in het omgaan met coronavirus, zie blogartikel ‘Hoe crisis het beste uit onszelf haalt’.