Paradoxen voor wendbaarheid van zelfsturende teams
De wendbaarheid van zelfsturende teams neemt toe met het zien en omarmen van paradoxen in een complexe omgeving.
Om sneller en beter in te kunnen spelen op de ontwikkelingen in de maatschappij willen organisaties meer wendbaar zijn. Veel organisaties denken de wendbaarheid te vergroten met het opzetten van zelfsturende teams. Deze teams moeten zichzelf kunnen organiseren en ontwikkelen. De onderling verbonden teams vormen de structuur van de nieuwe netwerkorganisatie. Dit herontwerp is echter geenszins garantie voor een grotere wendbaarheid van de organisatie. De sleutel voor de wendbaarheid van een organisatie ligt primair bij de mindset van de medewerkers. Zij dienen in staat te zijn om soepel te schakelen tussen meerdere en veelal tegenstrijdige perspectieven op de realiteit. Om te ervaren hoe lastig dit kan zijn nodig ik u uit om een wijziging in de draairichting van de ‘spinning ballerina’ te ontdekken.
Paradoxen als onderdeel en gevolg van de verandering
Onze maatschappij verandert momenteel zodanig dat er zelfs gesproken wordt van een verandering van tijdperk in plaats van een tijdperk van verandering. Langzaam maar zeker vinden er vernieuwingen plaats in de diverse maatschappelijke stelsels zoals gezondheidszorg, onderwijs, energievoorziening en de bouwsector. Deze vernieuwingen ontstaan door sociale bewegingen van allerlei regionale en lokale initiatieven. Veel experimenten vinden plaats in netwerkverbanden met nieuwe spelers, andere verbindingen en innovatieve werkwijzen. Door de fundamenteel andere aanpak krijgen veel initiatiefnemers te maken met tegengestelde krachten en weerstanden vanuit de huidige maatschappelijke orde. De sociale beweging gaat gepaard met strijdende perspectieven op de dynamische en complexe realiteit. De ogenschijnlijk tegenstrijdige perspectieven blijken vaak geen onafhankelijke tegenstellingen te zijn, maar in relatie tot elkaar te bestaan. Deze zogeheten paradoxen zijn een essentieel onderdeel en ook een logisch gevolg van de verandering die gaande is in het complexe systeem, waarvan de mensen onderdeel zijn.
Paradoxen zien en omarmen voor wendbaarheid
Wanneer we geconfronteerd worden met verschillende en tegenstrijdige perspectieven hebben we de neiging om snel tot een keuze voor een bepaald perspectief te komen. Dit komt door ons dominante dualistische (‘of/of’) denken. Het heeft te maken met de dualistische misvatting dat wat je waarneemt, de werkelijkheid is. Een snelle keuze voor een bepaald perspectief kan echter leiden tot een te eenzijdige benadering en op termijn zelfs tot een starre aanpak bij een complexe situatie. Ogenschijnlijk tegenstrijdige perspectieven zijn op de één of andere manier met elkaar verbonden, in lijn met het non-dualistisch (‘en/en’) denken. Of iets waardevol is, is afhankelijk van de aannames die we doen, maar ook van de context en het moment. Daarom is het van belang om de paradoxale situaties en momenten te herkennen en te omarmen. Door de schijnbaar tegenstrijdige perspectieven integraal overeind te houden, kan in het algemeen meer betekenis gegeven worden aan de situatie op dat moment. Afhankelijke van de situatie en de mogelijkheden kan bewust gekozen worden voor een perspectief of voor een integratie van de verschillende perspectieven. In elk geval dient men bewust open te blijven staan voor verschillende perspectieven. Niet eenzijdig vast komen te zitten in een eenmaal gekozen perspectief zorgt voor de noodzakelijke flexibiliteit. Dit komt de wendbaarheid ten goede wanneer op enig ander moment weer een nieuwe keuze gemaakt moet worden.
Waarde van paradoxen in verschillen en integratie van perspectieven
Zelfsturende teams worden geacht zichzelf te organiseren en ontwikkelen binnen het strategisch kader van de organisatie. De teams hebben de vrijheid om zelfstandig keuzes te maken om snel en goed in te kunnen spelen op de ontwikkelingen in de maatschappij. Maar alleen met de vrijheid in het strategisch kader komen de teams er niet. Er dient dus primair wendbaarheid in de mindset van de teamleden te zijn. Zij moeten goed om kunnen gaan met paradoxale situaties en momenten. Dit betekent verbanden kunnen leggen tussen meerdere en veelal tegenstrijdige perspectieven op de complexe en dynamische realiteit. Het gaat om een meeromvattende kijk op de realiteit, waardoor zij in de tijd en per situatie van perspectief kunnen veranderen en er niet in blijven vastzitten. De waarde zit voor deze teams niet in een eenzijdig perspectief, maar in de verschillen en de integratie van de diverse perspectieven. Denkend aan een verkeerslicht, ligt de waarde dus niet zozeer in één van de drie kleuren, maar in de onderlinge verschillen tussen de diverse kleuren.
Voor nadere informatie over paradoxen, zie ‘Paradoxen in leiderschap’.
Complimenten! Dit artikel beschrijft kort en bondig waar het op aan komt in het huidige complexe samenspel van samenwerkingen. Het fenomeen laat zich alleen kennen vanuit verschillende perspectieven. Klasse!