Een complexe omgeving vereist zelfsturende teams met zicht en sturing op het systeem van onderlinge betrekkingen.

Je bent in bespreking met anderen en ineens krijgt het gesprek een geheel andere wending. Vanuit het niets komt totaal iets anders aan bod, of er is ineens een spanning in de onderlinge betrekkingen. Om je houding en aanpak te bepalen probeer je te begrijpen hoe dit nu zo is ontstaan. Maar het is lastig om er grip op te krijgen. De oorzaak ligt niet zozeer bij één of meerdere deelnemers, maar bij de interactie tussen de diverse deelnemers. Dit vraagt om aandacht voor de context en de onderlinge betrekkingen. Net zoals een jongetje dat doet wanneer hij zijn moeder wil uitnodigen voor een toneelvoorstelling waarin hij zelf acteur is (‘The Notebook’).

Ons bewust zijn van een complexe situatie

We zijn geneigd om situaties te analyseren en aan te pakken vanuit de aanname dat we ons in een eenvoudige of gecompliceerde omgeving  bevinden. We gaan ervan uit dat er bij problemen eenduidige oorzaken zijn te vinden en zoeken naar de oorzaak en gevolg relaties. Daarbij richten we ons met name op de aparte onderdelen of personen in het systeem. We zoeken naar de beste oplossing voor specifieke delen met voorspelbare resultaten voor het hele systeem. We doen een beroep op onze kennis van soortgelijke situaties, gaan te rade bij deskundigen en proberen te leren van zogenaamde ‘best practices’. Met de kennis van de aparte delen en het verleden willen we inzicht in het totale systeem krijgen. Daarbij doen we de aanname dat het geheel een optelsom is van de afzonderlijke delen. Dan gaan we echter totaal voorbij aan de onderlinge relaties en wisselwerking tussen de delen en de invloed daarvan op het geheel. Wanneer er sprake is van een sterke samenhang en wisselwerking tussen de delen heeft een analyse en verandering van de afzonderlijk delen vrij weinig zin. In een dergelijke complexe situatie dienen we ons allereerst bewust te zijn van de omgeving waarin we ons bevinden en waarvan we onderdeel zijn: een systeem van een in een dynamisch samenspel met elkaar verbonden en interacterende delen.

Verandering aanbrengen in een complexe situatie

Bij complexe situaties behoren we bij voorkeur uit te gaan van een groter geheel dan wij ons meestal in eerste instantie voorstellen. Dit grotere geheel bestaat uit het systeem van de onderling verbonden en interacterende delen of personen. Het is de dynamiek in deze samenhang en interacties die ervoor zorgt dat het geheel veel meer is dan de som der afzonderlijke delen. Om verandering in het systeem aan te brengen heeft het veel meer zin om ons te richten op de verbindingen en interacties tussen de delen of personen. Nieuwe verbindingen kunnen ontstaan door het verbinden van tot dusver nog niet met elkaar verbonden onderdelen, of door nieuwe delen of personen in te brengen. De nieuwe en gewijzigde verbindingen en interacties kunnen doorwerken in het gehele systeem. Door het ontbreken van oorzaak en gevolg relaties, zijn de gevolgen niet op voorhand te voorspellen. De gevolgen kunnen zich op onvoorspelbare en onverklaarbare wijze ineens ergens in het systeem voordoen. Hierop moet gelijk ingespeeld kunnen worden. Met kleine experimenten, met name in de onderlinge betrekkingen en dynamiek, zal naar het gewenste resultaat in het systeem gezocht moeten worden.

Een zelfsturend team voor een complexe situatie

Om op elk moment en op elke plaats in te kunnen spelen op een complexe situatie dient er ruimte te zijn om dit naar eigen inzicht te doen. Een team is onderdeel van het systeem en moet in staat zijn om op eigen kracht constant in te spelen op de ontwikkelingen en zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. Voor een goed aanpassingsvermogen is het belangrijk dat het team over voldoende variatie en diversiteit beschikt. Verder dient men te beseffen dat het team onderdeel is van een omgeving die groter en complexer is dan men in eerste instantie aanneemt. Effectief om kunnen gaan met het complexe en dynamisch samenspel van de verbonden en interacterende delen vereist zicht en sturing op het systeem van onderlinge betrekkingen. Hier ligt de rationale en de kracht in organisaties van zogenoemde zelfsturende teams.

Het volgende blogartikel gaat over ‘De rationale voor zelfsturende teams in het huidige complexe zorgveld’.